باشترين رابؤرت

سلاو هاورييان
ئةم جارة باشترين رابؤرتم بؤ هيناون كةبيشتر لة هيج مالبةرو سايتيكا دانةبةزيوة
خؤم لةكةل هاورييةكما نوسيومانة
ئيستة بةو فؤنتة ئاوا ناشرين نوسراوة
بةلام تؤ بيكة سةر owrd فؤنتى كوردى هةلبزيرة عةيبى نامينى



{زركؤنيؤم }


ثيَشةكى
زؤرن ئةو مادانةى كةم مرؤظايةتى بة طران دةستى دةكةويَن ونرخى زؤرى ثى دةدات بؤ ئةوةى كة دةستى بكةويَت ئيَمة نايان ناسين بةلام هةميشة لةبةر ضاومانن مامةلةى ثيوةدةكريَت و ولاَتيكى ثىَ ئاوةدان و ثارةدار دةكريَت .
يةكيَك لة توخمانةى كةهةميشة ولَاتان لة هةولَى زيادكردن و طةشةسةندنيدان {زرِكؤنيؤمة} ئايا ئةزانيت ئةم توخمة ضيية؟ وةلة ضى دروست بووة؟ ئايا دةزانيت كةى دؤزراييةوة ؟ لةطةلَ توخمى تر تيَكةلَ كراو مادةيةكى مادةيةكى لىَ دروست كرا كة بؤ جةنط بةكار دةهيَنريَت؟
لةم ضةند ديرةدا ثيَناسةى بزانة ئةم توخمة ض طرينطيةكى لة ذياندا هةيية؟
زركؤنيؤم
لةسالَى 1789دا كيميا طةرى ئةلَمانى {مارتن كلاَ ثرِؤن} ئةندامى ضظاتى زانستى بةرلينى لة تاقيطة يةكى بيَوضاندا بوو ثشكنينى و ليكؤلَينةوةيةكى زانستانة لةسةردةمانيَك ويَرِنرِ ى زانا ناوينا زرِكنيؤم ثيَشى دةوترا زركؤنة ئةستيَ كة ناوة زانستييةكةى زرِكنيؤم سليكاتة
4.68 كيَض 7.5 Mohs Zrs:04 سةختيَتى {
بريسكةيةكى ئةلما سقوةيي هةية بةثيَى رِةنطى خاكى سةوز و سور رِةنط دةردةكةويَت .لميشاشة نزيكةى %2. 67 زركنيؤم ئؤكسايد و% 32.8 سيلكؤن ئؤكسايد } ئةم مادانة لة ثلةى طةرمى رؤؤر بةرزدا نةبيَت شلنانبيَتةوة ئةو بلَيَسةيةشى هةيةتى سثيية.لةسةردةمى ئةسكةندةرى مةكدؤنيدا ناسرابوو فةرِسةنطيكى ناياب و طرانبةها ضونكة بة هةنديك طؤناى زؤؤر جوانى زيَرِينى ثرتةقالَى و ثةمةى خؤى ثيشاندةدات و بةهةنديَك وناوى جياوازيشى دةناسرا وةك هياسينت هةر لةو سةردةمةديَرينانةشدا جارطؤن وةك ضاوةزاريك مرؤظ ثةناى بؤ دةبرد بؤدوور خستنةوةى خةمو ثةذارة .لةسالَى1824 بؤيةكةم جار زانا توانى توخمى زرِكنيؤم بةطةرماندنى تيَكةلَيَك لةثؤتاسيؤم وتيَكةلَى زرِكنيؤمى ثؤتاسيؤم فلؤريدا لة بؤرية ئاسنيَكى بضوكدا جيابكاتةوة .بةلاَم ئايية ثوختة بوو ؟ ...نةخيَر بؤضى؟ ضونكة تواناو تةكنيكارى ئةوسةردةمة ئةوةندة ثيَشكةوتونةبوو.تؤبلَيى توخميَكى وةها ناياب و طرانبةها لة دةسةلاتى مرؤظدا دةربضيَت وهةروابيَئيشو كار بميَنيَتةوة ؟ ئةوةنةى ثيَنة ضوو زانستطةريةكى زؤؤر ورد بةسةر ئةم توخمةدا ئةنجام درا.هؤى نا ثوختةيي دةركةوت كة دةطةرِيتةوة بؤ ئةو هةميشة هاوتوخمةى كةناوى هافنيؤمِِة ولةزةر رةوشى كميكى و فسيزيكيدا لةيةك دةضن .بابيَينة سةر ناوى مادةكة
هةنديَك لةسةر ضاوة ميَذوويةكان دةلَيَن ئةم وشةيية عربي يية بة{زرقون} ناوى هاتوةبةكوردى بة شتيكى جوان و رِةنط جوان ديَت .زرِكؤن لة تويَذة كةظرينةكانى زةويدا بةرِيذةى % 0162 و 0 هةيية و تاكة ماددةية كيشة كةوةك كةرةسةى خاو هةبيَت {زرِكؤنة}بةرِوالَةت شيَوةى وةك ثؤلَايية بةلَام لة ثؤلاَ ثتةو ترة زؤر لوسة هيَزيَكى زؤؤر ى هةيية بؤ داخورانو لة ناوضون سةدان جار بخريَتة ناو ترشى هايدرؤليك و لة طةرمى 60 ثلة دابنريَت هيَشتا ئةوةندة بةهيَزة كة كةم ناكات و نافةوتيَت جا ئةطةر توخميَكى وةها رِةوشتى وا ثةسةندى هةبيَت ئيتر ضؤن مرؤظ لة هةمولايةكةوة هةولى بؤ نادات ؟زرِكنيؤم دةتوانريت بة ثيَى خواست بةر ثياكيَشان و رِاكيَشان تاقيطةريانة دةركةوتوة ثةيةوةندييةكى زؤؤر باشى هةييةلة طةلَ مسدا دابرِيَذريَت لة ذةنط دةيثاريَزيَت بة بىَ ئةوةى كار بكاتة سةر كارؤ طةياندن بة رِيَذةى% 30 و 0 دا برِيَذريَتة مس و كاديليؤمةوةثتةوة تر دةبيَت و دةبيَت كارؤطةيةنيَكى باش و بةطر لة رِووى دا خوراندا.
ئةطةر بةرِيَذةى 7 و 0- 6 و 0 بخريَتة دارِشتةى مةطنيسيؤم / خارسينةوة دووضةندانةثتةوتردةبيَت وة بؤ زؤؤر شتى تريش هةربةو شيَوةية لةسالَى 1925دا زانايان {ظؤن ئاركلَ و ديَ بير }توانييان بة كارؤ شيكارى ثوختةى ئةمتوخمة ئامادةبكةن هةرضةندة ثيَشتر زركنيؤم ببوة ثاشةرِؤى ئةو مادة خاوانةى مةبةستيان بوو. بةلاَم لة دواى سالاَنى 1949وةئيتر كةوتنة ثشكنينى بة دواى ئةو ثاشة رؤيانة.كةضى ئيَستا سةرنج دةدريَت سالَ بةسالَداخوازى كارثيَكردنى زياد دةبيَت .زرِكنيؤم لةبةرئةوةى توانارمذينى طازةكانى ترى هةيية لة ثلةى طةرمى بةرزدا زؤؤر لة دةزطاكانى رِاديؤو كارؤ بةتالَيَندابةكارديَت.ئةطة� � سمةكانى زرِكنيؤم بسوتيَنين بلَيَسةيةكى زؤؤر طةورةى دةبيَت واضاوةريدةركريَت لةم دوايانةدابةكاربهيَنريَت لة ثيَشى فرِؤكةدا ثالَتؤو ضةترى بةر باراندا هةرلةم ماددةيةي زركنيؤمى تيدايية ضونكة نايةلَت باران ثيَيدا تيَثةرِبيَت وةلة ضاثةمةنيدا بةكارديَت زرِكنيؤم طؤطردان ماددةيةكى زؤؤر نايابة .بؤ ثيَستة خؤشكردن ثاشان ضوار كلؤريدا بؤ دروستكردنى طيَضةكانى كارؤثةستةكان بةكارديَت كةئةوةندة بةهةستة بة كةمترين بزةئاماذة دةكات تةورطةكانى قورقوشم زركؤنات لة دةزطا بيَسيمةكانى وةك:ثيَلَة لة هيَزةكانى باشةنط و طرذة ضةسثيَن بةفرادانى بةكارديَت ئةم تةرطة ثةستيوانة تا ثلةى طةرمى 300سيليزى يش هةر نةطؤرن زرِكنيؤم تواناى 2700ثلى سيليزى تواناى بةرةنطارى هةية ئةم ماددةية بة كارديَت بؤ بةرةنطارى شوشة ضةندين ئامرازى تر وةك تةطير و طؤزةو كوثةلَة ....هتد ئةم ماداييةلة كارؤ سازى جوتطةرميةكاندابؤ نمونة لة ناو ئاسنى شلةوة بوةدا ئةم دةزطاية بؤ ماوةى 10 بؤ 15 كاتذميَر بةرطة دةطريَت بةلام ئةو شلانةى لة كوارتز دروست دةكريَتتةنه 20 ضركة بةرطة دةطريَت طلَؤثى نيَرست كةداعهيَنراوىفرياطةرى ئةلمانى والتةر نيَرنستة لةزرِكنيؤم دوانؤكسايد دروستكراوة لة تاقيطةرى ية بة ئةزمونةكاندا وةك ضاوطيَكى رِؤشنا يان بةهؤى سؤلَةوزة {خؤرةوزة} وة بؤ ثوختكردنى زرِكنيؤم بةكارديَت بؤ ئةم مةبةستة دةستةيةك لة زانستطةران بة سةرثةرشتى فلَيَكسن ترِؤمث كةوتنةطةرِ بؤ نةخشاندنى و سازكردنى فرِنيَك كة بة وزةى خؤر بكةويَتة كار ئةم فرِنة ثيَك هاتبوو لةتاسيكى ئاويَنةدارى ثرِلةسيَلَة كارؤتاوةكان بة تيرةى دوانزة مةتر ئةم سيَلَانةواى لة فرِنةكة دةكردهةلة خؤييةوة هةميشة رِووبة خؤربيَن ئةو تيشكةى لةم تاسةوةدة درايةوة دةكةوتة سةر ئاويَنةيةكى تر بةبةرزى ئةو طةرميةشى لة ئاوويَنةكةوة بؤ فرِنةكةكؤ دةبوةوةدة طةيشتةنزيكةى 75 كيلؤ وات ئةم فرِنةلة كةلَووى {بورجى مؤنلؤى} دامةزينرا كةنزيكةى 1500مةتر لة ئاستى دةرياوة بةرزة يةكيَك لةو تةكنيككارانةى لة سةر ئةم فرِنة كاريدةكرد دةلَيَت:سةكؤيةك بةهيَواشى بةرزدةبيَتةوة هاراوةيةكى سثى لة بةرزييوة بة ئاويَنةيةك ئارِاستةى تيشكؤيةك كراوة لة شيَوة ئةندازى ثةرِةبؤل كةوانةيداية هةرئةوةندةى ثيَناضيَت كلَثةيةكى سثى ثرِسو{ثرِطر}ى بةسام لةسةر سةكؤكةوة بلَندةبيَتةوة.
ئةم هارِاوةيةشى بةرةبةرة دةتويَتةوةبةهؤى ئةو تيشكةوة طةرميةكةى دةكاتة 3000ثلةى سيليزى رِؤشناييةكى واى ليَ ثةيدا دةبيَت بة ضاويلكةى رِةش سةير بكريَت .\لة كؤتايدا بزانة زرِكنيؤم لة دروستكردنى فرِؤكةى جةنطى و موشةك و جؤ رةكانى بة كارديَن كةلةم كاتةدا بة نرخترين شت لا رؤذهةلاَت و رِؤذ ئاوا ضة ك و تة قة مةنيية


سةرضاوةكان
1:فةرهةنطى زانيارى :عربى /ئينطليزى/كوردى نوسينى كمال جلال غريب بةرطى يةكةم
2:كوردةكانى ئيمثراتؤريةتى عوسمانى د جليل جليلى
3:ميَذووى ميرانى سؤران حوسيَن حوزنى موكريانى
4:الكمياْ فى خدمة الانسان الكساندر فندلاى
5:علم العمادن د محمدى عزالدين حالمى
6:الحرب العيشىفعة طاقة الذرية دافيد داينز ترجمة زيد على أحمد

by rawezh sdeiq via یانەی کوردکلیك
شكرا لك ولمرورك